10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima MiisaankaMiisaanka jirka ayaa noqday mid ka mid ah dhibaatooyinka ugu badan ee soo food saara dadka maanta, gaar ahaan dumarka iyo dhalinyarada. Miisaanka xad-dhaafka ah wuxuu sababaa culays jidheed, mid maskaxeed iyo weliba cudurro halis ah sida macaanka, dhiig karka, iyo xanuunnada wadnaha. Si kastaba ha ahaatee, in miisaanka la yareeyo ma aha mid had iyo jeer u baahan jimicsi adag ama daawooyin qaali ah, balse waxaa lagu gaari karaa isbeddel yar oo laga sameeyo cunnada maalinlaha ah.
Dad badan waxay ku fikiraan in si loo dhimo miisaanka ay tahay in la joojiyo cunista gabi ahaanba ama la cuno cunto aad u yar. Laakiin dhab ahaantii, miisaanka laguma dhimo baahi la’aan, balse waxaa lagu dhimaa iyadoo la cuno cuntooyin caqli leh, nafaqo leh oo ka caawiya jirka inuu gubo baruurta si dabiici ah.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Qaar ka mid ah cuntooyinka dabiiciga ah waxay leeyihiin awood layaab leh oo ka caawisa jirka inuu si degdeg ah u yareeyo baruurta, u xoojiyo dheefshiidka, una kordhiyo tamarta. Cuntooyinkaan waxaa ku jira fitamiino, fiber, antioxidants, iyo maaddooyin kale oo jirka u dira fariin ah inuu bilaabo gubidda baruurta keydsan.
Ma aha oo keliya inay kaa caawinayaan dhimis miisaan, balse sidoo kale waxay kaa caawinayaan inaad dareento degganaan, xasillooni, iyo firfircooni. Tusaale ahaan, hooyo Fowsiya oo deggan magaalada Hargeysa ayaa sheegtay in markay bilowday cunista cuntooyinka dabiiciga ah sida qudaar, iniinaha chia, iyo khudrado gaar ah, ay si layaab leh uga dhimatay 8kg muddo labo bilood ah iyadoo aanan sameynin wax jimicsi culus ah.
Marka aan aragno cunnooyinka kaa caawin kara in aad si degdeg ah u dhinto miisaankaaga, waxaa muhiim ah in aan la iloobin in kalsoonida nafta, sabarka, iyo joogtayntu ay yihiin qeybaha ugu muhiimsan ee safarka dhimista miisaanka. Maqaalkani wuxuu kuu soo bandhigayaa 20 cunto oo si dabiici ah oo degdeg ah u yareyn kara miisaankaaga, iyadoo mid walba laga sharxi doono faa’iidadeeda, sida loo cuno, iyo sababta ay baruurta u gubto.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Iska Dhim 10kg Si Dabiici Ah adigoo Cunaya 14-kan Cunto!
1. Tufaax (Apple)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Tufaaxu waa miro caan ku ah caafimaadka guud, gaar ahaan marka ay timaado dhimista miisaanka. Waa midho kaloori yar leh balse si weyn kuu dheregsiinaya. Hal tufaax oo celcelis ah waxa uu leeyahay qiyaastii 95 kaloori, halka uu sidoo kale bixiyo xaddi fiican oo fiber ah, gaar ahaan nooca loo yaqaan pectin — kaasoo hoos u dhiga rabitaanka cuntada isla markaana hagaajiya hab-dhiska dheefshiidka.
Fiber-ka ku jira tufaaxa wuxuu gaabiyo dheefshiidka, taasoo keenta in qofku si dhereg leh u noolaado muddo dheer, taasoo yareyneysa cunto xad-dhaaf ah. Marka qofku dareemo dhereg muddo dheer, waxa uu si toos ah u yareeyaa kalooriyada uu maalin walba cunayo, taasina waa hal dariiqo oo dabiici ah oo miisaan lagu dhimo.
Hooyo Faadumo oo ku nool degmada Hodan ee magaalada Muqdisho waxay sheegtay in markii ay bilowday inay subax walba cunto labo tufaax ah ka hor inta aysan quraacan, ay dareentay in caloosheedu aysan sida hore u bararin. Waxay sidoo kale sheegtay in xitaa hadalkeeda iyo socodkeedu ay noqdeen kuwo firfircoon muddo laba toddobaad ah gudahood.
Si kastaba ha ahaatee, in kastoo tufaaxu yahay mid miro fiican leh, waxaa muhiim ah in aan la isticmaalin si xad dhaaf ah. Dadka qaar, gaar ahaan kuwa leh calool xasaasi ah ama xanuunka caloosha, waxay ka dareemi karaan calool istaag ama xanuun haddii ay hal mar ku cunaan tufaax badan.
Talo: Ku dar tufaaxa saladka, isticmaal subaxdii ama galabtii halkii aad buskud ama rooti ka cuni lahayd.
2. Yaanyo (Tomato)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Yaanyadu waa khudrad hodan ku ah biyo, kaloori aad u yarna leh — taasoo ka dhigaysa doorasho heer sare ah oo miisaanka kaa yareyn karta. Marka aad yaanyo cunto, waxaad buuxinaysaa caloosha adigoon helin kalooriyo badan. Waxay leedahay antioxidants aad u xoog badan sida lycopene, oo kaalin weyn ka qaata gubista baruurta iyo hagaajinta shaqada metabolism-ka.
Yaanyada sidoo kale waxay yareysaa rabitaanka cuntada dufanka badan sababtoo ah waxay la falgashaa enzymes-ka gaaska ee caloosha, taasoo keenta in hab-dhiska dheefshiidka uu si fiican u shaqeeyo. Dad badan ayaa dareema inay si fudud uga baxayso gaajada marka ay cunaan yaanyo cusub ama salad yaanyo leh.
Ayaan oo ardayad ah oo dhigata jaamacad ku taalla Hargeysa ayaa sheegtay in yaanyo iyo basal cagaaran ay saladh ahaan uga dhigatay qadadeeda, taasoo sababtay in caloosheedu yaraato mudo 3 toddobaad gudahood. Waxay sheegtay in dareenkeeda cunno ay is bedeshay, taasoo u sahashay in aysan cuni karin wax badan oo dufan leh.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Si kastaba ha ahaatee, yaanyada waa in si dabiici ah loo cunaa. Yaanyo shiidan oo sonkor lagu daray ama yaanyo la kariyay dufan badan kuma haboona dadka miisaanka dhimaya.
Talo: U isticmaal yaanyo cusub saladh ahaan, ku dar suugada hilibka ama ku cab jus ahaan adigoo aan wax kale ku darin.
3. Babaay (Papaya)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Babaaygu waa miro qaro weyn, dhanaan macaan iskugu jira, kana mid ah miraha ugu saameynta badan marka la eego dhimista miisaanka. Waxaa ku jira biyo badan, kaloori yar, iyo fiber sare. Sidaas darteed, haddii aad raadinayso cunto kaa caawisa in aad dareento dhereg muddo dheer adigoo aan cunin kaloori badan, babaayga ayaa ah mid kaamil ah.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Sidoo kale, babaaygu wuxuu hodan ku yahay enzyme-ka papain, kaas oo burburiya borotiinka cuntooyinka aad cunayso, gaar ahaan hilibka. Haddii cunto aysan si fiican u dheefshiimin, jidhku wuu keydinayaa — badanaana wuxuu u keydiyaa sida baruur. Laakiin papain-ka babaayga wuxuu ka hortagaa in cunto xad dhaaf ah uusan jidhku u kaydin baruur ahaan, taasoo si toos ah u yareyneysa miisaanka.
Hodan oo ku nool degmada Kismaayo ayaa sheegtay in ay babaay cunto galab kasta halkii ay ka cuni lahayd buskud iyo shukulaato. Waxay sheegtay in muddo laba toddobaad ah kaddib ay dareentay miisaankeedu hoos u dhacay, gaar ahaan caloosheeda oo sii jilcaysay.
Laakiin waxaa wanaagsan in babaayga si dheellitiran loo cuno. Dadka leh sonkor-hoose ama dhiig-yar waxaa laga yaabaa inay dareemaan wareer haddii ay si xad dhaaf ah u cunaan babaay.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Talo: Isticmaal babaay googo’an subaxdii ama ka dhig mid ka mid ah miraha salad-kaaga qado.
4. Cambaha (Mango)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Inkasta oo cambuhu macaan yahay oo dadku u arkaan inuu yahay miro baruur badan leh, hadana cambaha dabiiciga ah ee aan sonkorta lagu darin waa mid aad u faa’iido badan oo miisaanka kaa caawin kara. Waxa uu leeyahay maaddooyin hodan ku ah fiber iyo fitamiin C, kuwaas oo jidhka ka caawiya gubista baruurta.
Dadka badan ayaa u arka cambaha inuu “cunto baruur leh yahay” sababtoo ah macaankiisa. Balse run ahaantii cambuhu waxa uu leeyahay maaddo dabiici ah oo la yiraahdo leptin, taas oo jidhka ka caawisa in uu dareemo dhereg si degdeg ah, taasoo ka hortagta in qofku cuno cunto xad dhaaf ah.
Axmed oo ka shaqeeya xafiis ku yaal magaalada Hargeisa ayaa sheegay in markii uu beddelay cuntooyinkii macmacaanka ahaa ee uu shaqada la keeni jiray kuna beddelay cambaha cusub, uu dareemay farqi weyn. Calooshu wey yaraatay, hurdo fiicana wuu helay.
Cambaha waxaa fiican in aan laga dhigin smoothie ay sonkor iyo caano ku jiraan badan. Cambaha dabiiciga ah oo keliya, iyadoo aan wax kale lagu darin, ayaa leh faa’iidada miisaanka dhimista.
Talo: Qaybo cambaha ah u jarjar saladh ahaan ama ku cun galabtii halkii aad ka cuni lahayd nacnac ama buskud.
5. Muuska (Banana)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Muuska, inkastoo laga yaabo in dadku u arkaan inuu yahay miro dufan leh sababtoo ah dhumucdiisa, waa cunto aad u wanaagsan marka laga hadlayo dhimista miisaanka. Waxaa ku jira potassium badan, taasoo jidhka ka caawisa in uu iska saaro biyaha xad dhaafka ah, gaar ahaan caloosha.
Muusku sidoo kale wuxuu leeyahay fiber gaar ah oo la yiraahdo resistant starch, kaasoo aan dheefshiidka si fudud u burburin. Taas micnaheedu waa in uu ku dheeraado caloosha, dheregsiina dareensiiyo qofka, iyadoo ay yaraaneyso rabitaanka cunto badan.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Fartuun oo ah ardayad dhigata dugsiga sare ee Muqdisho ayaa sheegtay in ay bilaawday cunista hal muus subax kasta, halkii ay ka cuni lahayd rooti ama malawax. Waxay sheegtay in maalin kasta ay dareento tamar badan iyo calool deggan, taasina ay si weyn u yareysay miisaankeeda 3 toddobaad gudahood.
Dadka leh sonkorowga nooca 2aad waa inay si taxadar leh u cunaan muus, sababtoo ah macaan dabiici ah ayuu leeyahay.
Talo: Isticmaal muus quraac ahaan ama ku dar smoothie aan sonkor lahayn.
6. Avocado (Boorashka Dufanka Caafimaadka leh)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Avocado waa miro leh dufan, balse dufankeedu waa nooca caafimaadka leh (monounsaturated fats) — taasoo gubta dufanka jirka isla markaana yareysa baruurta caloosha. Waxay kaloo leedahay fiber sare oo kaa dheregsiinaya muddo dheer.
Cilmibaadhisyo badan ayaa muujiyay in dadka cuna avocado joogto ah ay yeeshaan miisaan dheellitiran, calool fidsan, iyo xitaa sonkor-hoosaad yar. Tani waxay sabab u tahay in avocado uu hagaajiyo shaqada insulin-ka jidhka, taasoo muhiim u ah dadka doonaya in ay yareeyaan miisaankooda si caafimaad leh.
Sahra oo ah hooyo afar carruur leh ayaa sheegtay in markii ay bilowday inay avocado ku darto quraacda, ay dareentay ineyna u baahnayn cunno dheeri ah ilaa qadadii. Tani waxay ka ilaalisay iney cunto badan iska cunto maalintii oo dhan.
Dadka qaar waxay u arkaan avocado mid kaloori badan leh, taas waa run haddii xad la’aan lagu cuno. Hal avocado celcelis ahaan wuxuu leeyahay 240 kaloori, markaa waxaa habboon in qayb yar laga cuno.
Talo: U jar avocado saladh ahaan ama mari rootiga cad ee khafiifka ah subaxii.
7. Basal (Onion)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Basalka, inkastoo uusan lahayn dhadhan macaan ama muuqaal miro leh, waa mid ka mid ah khudradaha ugu saameynta badan marka la eego miisaanka. Waxa uu leeyahay maaddo la yiraahdo quercetin, taas oo ah antioxidant xoog leh oo jidhka ka caawisa inuu baruurta gubo.
Sidoo kale, basalka waxa uu leeyahay awood uu ku yareeyo baruurta dhiigga ku jirta (cholesterol-ka xun), wuxuuna hagaajiyaa wareegga dhiigga. Marka aad ku dartid cuntooyinkaaga, gaar ahaan saladhka ama maraqa, waxaad heleysaa dheregsi dheer, rabitaan cunto oo yaraada, iyo calool deggan.
Nuurto oo cunto kariso ku ah magaalada Burco waxay sheegtay in saladh kasta oo ay sameyso ay ku dartay basal caddaan ah, isla markaana hilibka iyo bariiska ay ku yareyso. Waxay aragtay in qoyskeedu ay joojiyeen cunista badan oo ay bilowdeen iney yaraadaan.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Basal aad u badan waxa uu sababi karaa calool xanuun dadka qaar, gaar ahaan haddii ay caloosha xasaasi u tahay.
Talo: Ku dar basal caddaan ama cas saladhka, ama shiil dufan yar oo olive ah ugu badal dareeraha kale.
7. Basal (Onion)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Basalka ayaa ah khudrad muhiim u ah dhimista miisaanka sababtoo ah waxa ku jira maaddo antioxidant ah oo la yiraahdo quercetin. Maaddadan waxay caawisaa jidhka inuu gubo baruurta xad dhaafka ah isla markaana yareyso baruurta dhiigga ku jirta, taas oo muhiim u ah caafimaadka wadnaha iyo miisaanka.
Basalka sidoo kale wuxuu leeyahay fiber dufan la’aan ah oo ku kordhiya dareenka dheregga. Marka aad basal ku darto saladhkaaga ama maraqaaga, waxay kaa caawinaysaa in aad cunto yar oo kaloori leh cunto, adigoo aan dareemin gaajo badan. Tani waxay si toos ah u yareysaa kalooriyada aad maalintii isticmaasho, taasoo ka caawisa dhimista miisaanka.
Nuurto, oo ah haweeney Soomaaliyeed oo ka shaqeysa magaalada Burco, ayaa sheegtay in markii ay billowday inay basal badan ku darto cuntada, ay si dabiici ah u yareysay miisaankeeda. Waxay sheegtay in aysan dareemin gaajo badan iyo in caloosheedu ay noqotay mid deggan.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Si kastaba ha ahaatee, dadka qaba calool xanuunka ama xasaasiyadda caloosha waxaa lagu talinayaa inay basal cunto yar cunaan si aysan u dhibtoon.
Talo: Ku dar basal cusub ama shiilan saladhka ama cuntooyinka maalinlaha ah si aad uga faa’iidaysato.
8. Qajaarka (Cucumber)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Qajaarka waa khudrad leh biyo aad u badan (qiyaastii 95%) iyo kaloori aad u yar. Waxaa lagu tilmaamaa inuu yahay cunto aad u wanaagsan oo miisaanka kaa caawisa sababtoo ah wuxuu kaa dheregsiinayaa, isla markaana jidhka ka caawiya inuu iska saaro sunta iyo biyaha xad dhaafka ah.
Marka aad qajaarka cunayso, waxaad dareemaysaa dheregsi iyo firfircooni sababtoo ah biyaha iyo fiber-ka ku jira ayaa kaa ilaalinaya inaad wax badan cunto. Waxa kale oo uu gacan ka geystaa in calooshaadu ay noqoto mid fidsan, taas oo ka dhigaysa qofka inuu is arko miisaan yar oo caafimaad qaba.
Cabdirahman, oo ah arday Jaamacadeed Muqdisho ku nool, ayaa sheegay in uu bilaabay inuu qajaarka ku daro cuntadiisa maalinlaha ah halkii uu ka cuni lahaa macmacaanka ama cuntooyinka dufanka badan leh. Waxa uu dareemay in calooshiisu ay noqotay mid degan isla markaana miisaankiisu hoos u dhacay.
Qajaarka waxaa wanaagsan in lagu cuno sidii salad ama lagu daro casiirka miro kale, laakiin waxaa fiican in aan la isticmaalin qajaarka la shiiday oo keliya, sababtoo ah fiber-ka ayaa aad muhiim u ah.
Talo: Ku cuno qajaarka sida salad cusub oo lagu daray liin dhanaan iyo basasha yaryar.
9. Liinta (Lemon)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Liinta waa mid ka mid ah miraha ugu caansan ee la isku raacsan yahay inay jidhka ka caawiso miisaanka dhimista. Waxaa ku jira fitamiin C iyo antioxidants kale oo jidhka nadiifiya, isla markaana ka caawiya dheefshiidka.
Cabitaanka biyaha liinta lagu daray subaxdii ayaa ah hab caan ah oo dadka badan isticmaalaan si ay u bilaabaan maalintooda. Biyaha liinta waxay kordhiyaan heerka metabolism-ka, taasoo macnaheedu yahay in jidhku si dhaqso ah u gubo kalooriyada.
Hodan, oo ah shaqaale isbitaal, ayaa sheegtay in marka ay maalin walba cabto biyo liin ah, ay dareento firfircooni iyo yaraan gaajo ah. Waxay xustay in tani ay ka caawisay in ay si caafimaad leh u dhimato miisaankeeda, iyadoo aan qaadan wax daawooyin ah.
Hase yeeshee, liinta waa in aan lagu cabbin biyo aan ku filnayn, maadaama ay kicin karto calool xanuun ama dheefshiid xumo dadka qaarkood.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Talo: Ku bilow subaxdaada koob biyo liin leh oo aan sonkor lagu darin.
10. Yaanyada (Tomato)
10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka Yaanyada waa khudrad aad u faa’iido badan marka laga hadlayo dhimista miisaanka. Waxaa ku jira biyo badan iyo fiber, taasoo ka dhigaysa cunto dheregsiisa jirka isla markaana kaloori yar.
Sidoo kale, yaanyadu waxay hodan ku tahay lycopene, antioxidant awood badan oo ka hortaga baruurta iyo cayilka. Lycopene-ka ayaa sidoo kale jidhka ka ilaalinaya cudurrada wadnaha iyo kansarka qaarkood.
Fadumo, oo ah haweeney ganacsato ah oo Muqdisho ku nool, ayaa sheegtay in ay maalintii ku darto yaanyo cusub oo ay ku sameyso salad ama maraq. Waxay dareentay in ay yareysay cunista cuntooyinka kalooriga badan leh, taas oo sababtay in miisaankeeda hoos u dhaco muddo gaaban gudaheed.
Haddii aad si joogto ah u isticmaasho yaanyo, waxaad ka heli kartaa maadooyin kaa caawinaya inaad ka fogaato cayilka iyo inaad hesho caafimaad wanaagsan.
Talo: Isticmaal yaanyo cusub sida salad, maraq, ama subag khudradeed.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
gunaanad 10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Dhammaan cuntooyinkan aan kor ku soo faahfaahinnay—basal, qajaar, liin, iyo yaanyo—waxay ka mid yihiin kuwa ugu waxtarka badan ee si dabiici ah uga qayb qaata dhimista miisaanka. Waxay jirka ka caawiyaan inuu si hufan u gubo kalooriyada, isla markaana yareeyaan rabitaanka cunnooyinka aan caafimaadka u fiicnayn. Marka aad si joogto ah u isticmaasho, cuntooyinkan waxay kordhiyaan firfircoonida dheefshiidka iyo habka metabolism-ka, taasoo horseedaysa miisaan caafimaad qaba iyo firfircooni badan.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
Sidoo kale, tusaalooyinka dadka Soomaaliyeed ee isticmaalay cuntooyinkan waxay muujinayaan in nolosha caafimaadka leh ay ka bilaabato waxyaabaha yar-yar ee maalinlaha ah, sida ku darista basalka saladka ama cabitaanka biyo liin ah subaxii. Waa muhiim inaad xusuusnaato in dhimista miisaanku aysan ahayn kaliya cuntooyinka, balse ay sidoo kale muhiim tahay jimicsiga iyo hurdada wanaagsan.
Ugu dambeyntiina, cuntooyinkan waa kuwo si fudud loo heli karo, qiimo jaban, isla markaana ku habboon dadka Soomaaliyeed. Waxay kaa caawin karaan inaad gaarto miisaan caafimaad leh oo aad dareento firfircooni iyo farxad.10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka 10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka 10 Cunto oo Si Degdeg ah u Dhima Miisaanka
