10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn Liintu waa mid ka mid ah miraha ugu caansan uguna faa’iidada badan ee laga helo dhulka. Waxaa si weyn looga isticmaalaa dunida oo dhan, gaar ahaan Soomaaliya, iyadoo lagu daro cabitaanada kala duwan, cuntooyinka, iyo daawooyinka dhaqanka. Liintu waa miro dhanaan, balse waxa ku jira maaddooyin nafaqo leh oo jidhka ka caawiya in uu caafimaad qabaan, difaacana ka yeesho cudurrada halista ah.
Mid ka mid ah sababaha ugu waaweyn ee liinta loogu qiimeeyo waa hodantinimadeeda fitamiin C oo ah antioxidant aad u awood badan. Fitamiin C-ga ayaa kaalin weyn ka qaata xoojinta difaaca jirka, hagaajinta maqaarka, iyo ilaalinta unugyada jirka ee ka hortaga cudurrada. Sidoo kale, liintu waxay ka kooban tahay maaddooyin kale sida flavonoids, fiber, potassium, iyo asiidhka citric, kuwaas oo dhammaantood faa’iidooyin caafimaad oo badan u leh jidhka.
Inkastoo liinta laga yaabo in laga fikiro kaliya sidii miro lagu cabbo ama lagu qurxiyo cuntooyinka, haddana cilmi-baarisyo badan ayaa caddeeyay in liintu leedahay awood aan caadi ahayn oo jidhka ka ilaalisa cudurro badan oo halis ah, oo ay ka mid yihiin cudurrada wadnaha, sonkorowga, kansarka, iyo xitaa dhibaatooyinka maqaarka iyo timaha. Waxaa intaa dheer, liintu waxay gacan ka geysataa hagaajinta dheefshiidka, yareynta miisaanka, iyo kordhinta tamarta jirka.
10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
10 Miro oo Caafimaad leh oo Ka Hortaga Kansarka Jirka
15 Miro oo Kor U Qaada Xasuusta Maskaxda
Maqaalkaan waxaa loogu talagalay in lagu soo bandhigo 15 faa’iido oo lama filaan ah oo liinta ku jirto, si aad u fahamto qiimaha weyn ee liintu leedahay, iyo sida aad ugu dari karto nolol maalmeedkaaga si aad u hesho caafimaad dheeri ah. Waxaan mid mid uga hadli doonaa faa’iidooyinkan, sababaha ay muhiim u yihiin, iyo tusaalooyin ka yimid dadka Soomaaliyeed oo liinta si fiican uga faa’iideystay.
Akhristaha qaaliga ah, marka aad dhammayso maqaalkaan, waxaad heli doontaa faham ballaaran oo ku saabsan sababta liintu ay u tahay miro aan kaliya dhadhan fiican lahayn balse sidoo kale ah daawo dabiici ah oo jidhkaaga ka caawinaysa inuu ahaado mid caafimaad qaba oo firfircoon.
1. Kor u qaadida difaaca jirka
Liintu waa miro caan ku ah hodantinimada fitamiin C, taas oo ah antioxidant aad u awood badan. Fitamiin C-ga wuxuu muhiim u yahay difaaca jirka, gaar ahaan xoojinta unugyada difaaca ee ka hortaga caabuqyada iyo infekshannada kala duwan. Marka aad si joogto ah u isticmaasho liin, jirkaaga wuxuu helaa difaac ka adag, taasoo yareynaysa fursadda uu cudur kugu dhaco sida hargabka, durayga, iyo infekshannada kale ee faafa.
Fitamiin C wuxuu sidoo kale kaalin muhiim ah ka qaataa soo saarista collagen-ka, oo ah protein muhiim ah oo jidhkaaga ka caawiya inuu dayactiro unugyada jaban, maqaarka, iyo xididdada dhiigga. Collagen-ku waa laf-dhabarka caafimaadka maqaarka iyo sidoo kale lafaha, sidaas darteed fitamiin C wuxuu si toos ah u taageeraa caafimaadka guud ee jirka.
Sidoo kale, liintu waxay ka koobantahay maaddooyin kale sida flavonoids, kuwaas oo ah antioxidants dheeri ah oo ka hortaga waxyeellada oksaydhaynta unugyada, taas oo sababta gabowga unugyada iyo cudurrada daba dheeraada.
Sida loo isticmaalo:
Si aad uga faa’iidaysato kor u qaadida difaaca jirka, ku dar liin cusub biyo qabow ama kulul subax kasta. Cabbitaankan wuxuu kaa caawinayaa inaad bilowdo maalintaada adigoo difaaca jirkaaga xoojinaya. Waxaa sidoo kale wanaagsan in liinta lagu daro cuntooyinka sida saladka, maraqyada, iyo cabitaannada kale ee dabiiciga ah si loo kordhiyo qaadashada fitamiin C.
Tusaale Soomaali ah:
Ayaan, oo ah hooyo ka tirsan degmada Hodan ee Muqdisho, ayaa sheegtay inay si joogto ah u cabto biyo liin ah subax kasta kadib markii ay ogaaday in ay ka caawinayso inay iska ilaaliso hargabka iyo xanuunnada kale ee ku dhaca qoyskeeda. Waxay intaa ku dartay in iyadoo isticmaasha liinta, ay dareemayso firfircooni badan oo jirkeeda ah maalintii oo dhan.
2. Caawinta dheefshiidka
Liintu waxay ka mid tahay miro hodan ku ah maaddooyin dabiici ah oo si weyn u taageera habka dheefshiidka. Dheefshiidka wanaagsan waa muhiim si jidhka u nuugo nafaqooyinka cuntooyinka kala duwan ee la cuno, isla markaana looga hortago dhibaatooyinka caloosha sida calool-fadhiga, gaasaska, iyo shubanada.
Mid ka mid ah sababaha liinta ay uga caawiso dheefshiidka waa inay hodan ku tahay fiber gaar ahaan nooca soluble fiber. Fiber-ku wuxuu door muhiim ah ka ciyaaraa hagaajinta dhaqdhaqaaqa mindhicirka, wuxuuna ka hortagaa calool-fadhiga iyadoo si tartiib ah u dardar gelinaya socodka saxarada. Marka fiber-ku dheefshiidka ku jiro, waxaa la kordhiyaa bakteeriyada faa’iidada leh ee mindhicirka, taas oo ka qayb qaadata caafimaadka guud ee caloosha iyo jirka.
Sidoo kale, liinta waxay leedahay maaddooyin dheefshiidka dhiirrigeliya sida acid citric (asiidhka liinta), kaas oo kor u qaada soo saarista dheecaannada caloosha, waxayna gacan ka geysataa burburinta cuntada iyo nuugista nafaqooyinka muhiimka ah. Asiidhkan dabiiciga ah ayaa sidoo kale ka hortaga caabuqa mindhicirka, wuxuuna xoojiyaa shaqada beerka iyo kaadi mareenka, taasoo ka qayb qaadata nadiifinta jidhka.
Waxaa kale oo muhiim ah in cabbitaannada liinta laga sameeyo, sida casiirka liinta iyo biyaha liinta lagu daray, ay yihiin kuwa sahlan in jidhku nuugo, waxayna si degdeg ah u dhiirrigeliyaan dheefshiidka. Dadka qaba dhibaatooyinka caloosha sida calool fadhiga ama xiidmaha xanuunka ayaa laga yaabaa inay helaan nafis weyn marka ay cunaan liin.
Sida loo isticmaalo:
Si aad u hesho dheefshiid wanaagsan, waxaa fiican inaad subaxdii cabto koob biyo liin ah oo cusub. Waxaa kaloo lagu dari karaa liinta saladka, maraqyada, iyo cuntooyinka kaleba. Dadka qaba calool-fadhiga waxaa loogu talagalay inay isticmaalaan biyo liin ah si joogto ah, taasoo ka caawisa inay nadiifiyaan calooshooda.
Tusaale Soomaali ah:
Hodan oo ah haweeney ku nool Muqdisho ayaa sheegtay inay cabto biyo liin ah subax walba kadib markii ay la ildaranayd calool fadhi iyo gaas badan. Waxay dareentay in isticmaalka liinta uu si weyn u yareeyay dhibaatooyinkaas, isla markaana ay calooshu u shaqayso si fiican.
3. Nadiifinta maqaarka
Liinta waa miro hodan ku ah fitamiin C iyo antioxidants kale oo muhiim u ah caafimaadka maqaarka. Fitamiin C wuxuu kaalin weyn ka qaataa soo saarista collagen-ka, kaas oo ah protein muhiim ah oo mas’uul ka ah adkeysiga iyo dhalaalka maqaarka. Collagen-ku wuxuu kaa caawiyaa inaad hesho maqaarka dhalaalaya oo jilicsan, wuxuuna ka hortagaa gabowga hore ee maqaarka.
Sidoo kale, antioxidants-ka ku jira liinta ayaa ka hortaga waxyeelada uu qorraxdu u geysto maqaarka, sida gubashada iyo midabka aan sinnayn. Maaddooyinkan waxay joojiyaan waxyeelada xag-jirka ah ee xag-jirka UV, taasoo sababta gabowga degdegga ah iyo nabarada.
Intaa waxaa dheer, liinta waxay leedahay sifooyin dabiici ah oo bakteeriyada dila, taasoo ka caawisa in la yareeyo finan yaryar iyo finan ka soo baxa wajiga. Isticmaalka liin la mariyo wajiga ama cabbitaanka liinta ayaa hagaajiya nadiifinta maqaarka, isla markaana yareeya wasakhda iyo bararka maqaarka.
Sida loo isticmaalo:
Waxaa lagu dari karaa liin biyo si wajiga looga maydho, ama si toos ah ayaa liin la mari karaa meelaha finan ka badan yihiin, laakin waa in la iska ilaaliyaa in lagu isticmaalo meelaha si xasaasi ah u dareemaya. Waxaa sidoo kale fiican in la isticmaalo liin la isku qasay malab si loo yareeyo gubashada maqaarka.
Tusaale Soomaali ah:
Hodan, oo ah ardayad jaamacadeed, ayaa sheegtay inay isticmaasho biyo liin ah oo wajigeeda ku maydho maalin kasta. Waxay tiri in maqaarkeeda uu noqday mid nadiif ah, isla markaana ay ka baxeen finan yaryar oo soo noqnoqda.
4. Yaraynta miisaanka
Liinta waxay leedahay sifooyin kaa caawin kara dhimista miisaanka jidhka si dabiici ah. Waxa ku jira maaddooyin ka hortaga calool fadhiga iyo xakameeya gaajada, sida fiber-ka iyo asiidhka citric-ka, taasoo ka dhigaysa qofka inuu dareemo buux dhaafsan oo yareeya cunto qaadashada xad dhaafka ah.
Sidoo kale, liintu waxay kordhisaa dheefshiidka, taasoo ka caawisa jirka inuu si fiican u gubo kalooriyada cuntooyinka la cuno. Asiidhka citric-ka ee liinta ayaa dhiirrigeliya hawlgalka enzymes-ka caloosha kuwaas oo burburiya dufanka iyo karbohaydraytyada, taasoo u fududeysa jirka inuu tamar u beddelo halkii uu ku kaydin lahaa baruur.
Waxaa sidoo kale la ogaaday in cabbitaannada liinta lagu daray ay kordhiyaan heerka tamarta, taasoo dhiirrigelisa dhaqdhaqaaqa jireed iyo jimicsiga, labadaas oo muhiim u ah dhimista miisaanka.
Sida loo isticmaalo:
Ku bilow maalintaada biyo liin leh oo kulul subaxii, ka hor intaadan wax kale cunin, si aad u dhaqaajiso dheefshiidka iyo gubista baruurta. Waxa kale oo aad ku dari kartaa liin cuntada ama cabitaanadaada maalinlaha ah.
Tusaale Soomaali ah:
Faarax, oo ah dhalinyaro doonaysa inuu miisaanka dhimo, ayaa cabaa biyo liin leh subax kasta, wuxuuna dareemay in tani ay ka caawiso inuu si fudud u dhimo baruurta caloosha.
5. Ka hortagga cudurrada wadnaha
Liinta waxay hodan ku tahay maaddooyin muhiim ah sida potassium iyo antioxidants kuwaas oo si toos ah u taageera caafimaadka wadnaha. Potassium-ku wuxuu ka caawiyaa inuu hoos u dhigo cadaadiska dhiigga, taasoo ah sabab weyn oo keenta cudurrada wadnaha iyo istaroogga.
Antioxidants-ka liinta ayaa ka hortaga bararka iyo waxyeelada oksaydhaynta xididdada dhiigga, taasoo kordhisa dabacsanaanta xididdada dhiigga isla markaana ka hortagta isku-buuqyada dhiigga iyo xididada xanniban.
Isticmaalka joogtada ah ee liinta ayaa yareyn kara halista wadne xanuunka, istaroogga, iyo cudurrada kale ee xididada ku dhaca. Waxaa sidoo kale jirta cilmi baaris muujinaysa in liintu ka hortagto xinjirta dhiigga, taasoo muhiim u ah caafimaadka wadnaha.
Sida loo isticmaalo:
Ku dar liin cabitaannada maalinlaha ah, saladka, iyo cuntada si joogto ah. Casiirka liinta ayaa si gaar ah u faa’iido leh marka si toos ah loo cabo.
Tusaale Soomaali ah:
Cabdi, oo ah nin waayeel ah, ayaa liinta ku daray cunnadiisa maalinlaha ah kadib markii uu ka digay dhakhtarka inuu taxaddar dheeraad ah u yeesho caafimaadka wadnaha.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
6. Hagaajinta caafimaadka ilkaha
Liintu waxay leedahay sifooyin dabiici ah oo bakteeriyada dilo, taas oo ka caawisa ilaalinta caafimaadka afka iyo ilkaha. Sidoo kale, acid-ka liinta ayaa ka hortaga urta afka oo xun iyo finan yar oo ku dhaca afka.
Inkastoo liintu ay ka kooban tahay asiidh, isticmaalka dhexdhexaadka ah ayaa faa’iido leh, gaar ahaan marka lagu daro biyo si loo yareeyo waxyeelada asiidhka ee ilkaha. Waxa kale oo liinta ku jira maaddooyin ka caawiya ka hortagga finan afka iyo xanuunka ciridka.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Sida loo isticmaalo:
Ku caday afka biyo liin ah oo la isku qasay biyo nadiif ah subaxii si joogto ah. Sidoo kale, liinta ayaa loo isticmaalaa sidii daawo dhaqameed oo lagu dhaqdo afka.
Tusaale Soomaali ah:
Ayaan ayaa sheegtay inay isticmaasho biyo liin ah oo ay ku cadaydo afkeeda subax kasta si ay uga hortagto urta afka iyo finan yar oo afka ku yimaada.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
7. Xoojinta caafimaadka lafaha
Fitamiin C-ga ku jira liinta ayaa muhiim u ah samaynta collagen-ka, oo ah unug protein ah oo muhiim u ah dhismaha iyo adkeynta lafaha. Collagen-ku wuxuu kaalin weyn ka qaataa ilaalinta caafimaadka lafaha, iyadoo ka hortagta jabitaanka iyo daciifnimada.
Intaa waxaa dheer, liinta waxay leedahay maaddooyin kale sida calcium iyo magnesium kuwaas oo muhiim u ah dhismaha lafaha. Labadan macdan waxay ka qeyb qaataan xoojinta iyo ilaalinta lafaha si ay u noqdaan kuwo adag oo caafimaad qaba.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Cunista liinta waxay sidoo kale ka hortagtaa cudurrada la xiriira lafaha sida osteoporosis-ka, gaar ahaan dadka waaweyn iyo dumarka menopausal-ka soo maray.
Sida loo isticmaalo:
Ku dar liin cunnooyinkaaga, cabbitaannada, iyo casiirka liinta si joogto ah. Isticmaalka liinta ayaa si dabiici ah u taageera caafimaadka lafahaaga.
Tusaale Soomaali ah:
Nuur, oo ah nin waayeel ah oo la ildaran xanuunka lafaha, ayaa liinta ku daray cuntooyinkiisa si uu u xoojiyo lafihiisa kadib talo caafimaad oo uu helay.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
8. Yaraynta heerka sonkorta dhiigga
Liintu waxay leedahay maaddooyin dabiici ah oo ka caawiya xakameynta heerka sonkorta dhiigga, taasoo aad muhiim ugu ah dadka qaba cudurka sonkorowga. Fitamiin C iyo antioxidants-ka ku jira liinta ayaa kaalin weyn ka qaata hagaajinta shaqada insulin-ka, hormoonka mas’uulka ka ah xakameynta sonkorta dhiigga.
Cilmi baarisyo badan ayaa muujiyay in isticmaalka liinta uu yareeyo heerarka sonkorta dhiigga isla markaana uu hagaajiyo xasaasiyadda insulin-ka, taasoo muhiim u ah dadka leh sonkorowga nooca 2aad. Maaddooyinka ku jira liinta ayaa sidoo kale yareeya bararka iyo waxyeellada unugyada, kuwaas oo badanaa saameeya dadka sonkorowga qaba.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Sida loo isticmaalo:
Dadka qaba sonkorowga waxaa lagu talinayaa inay ku daraan liin cuntooyinkooda, sida in casiirka liinta lagu daro cabitaannada iyo saladaha, si tartiib tartiib ah. Waxa muhiim ah in aan la isticmaalin liin macaan la shiiday oo sonkor badan leh, si looga fogaado kororka sonkorta dhiigga.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Tusaale Soomaali ah:
Sahra, oo ah haweeney sonkorow qabta, ayaa sheegtay inay ku dartay liin cuntooyinka si ay u xakameyso sonkorta dhiigeeda. Waxay dareentay isbeddel wanaagsan oo ku yimid heerka sonkorta kadib dhowr bilood oo isticmaalkiisa joogtada ah.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
9. Ka hortagga cudurka kansarka
10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn Liinta waxaa ku jira antioxidants xoog leh sida flavonoids iyo fitamiin C kuwaas oo ka hortaga waxyeellada ay keenaan xag-jirka xorta ah (free radicals) ee unugyada jirka. Waxay sidoo kale ka caawisaa in la joojiyo koritaanka unugyada kansarka iyo in la burburiyo unugyada cudurka leh.
Cilmi baarisyo badan ayaa muujiyay in isticmaalka liinta iyo casiirkeeda uu yareeyo halista cudurrada kansarka, gaar ahaan kansarka caloosha, afka, hunguriga, iyo qanjirka ‘prostate’. Waxaa kaloo la ogaaday in liintu ay ka hortagto bararka joogtada ah ee jidhka, taas oo ah sabab weyn oo keenta cudurrada kansarka.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Sida loo isticmaalo:
Cun liin cusub maalin kasta, cab casiir liin ah, ama ku dar saladaha iyo cabitaannada. Dadka jecel inay ka faa’iideystaan awoodda liinta, waxaa lagu talinayaa inay qaataan liin cunto ahaan iyo cabitaan ahaan labadaba.
Tusaale Soomaali ah:
Axmed, oo ah nin ka warqaba caafimaadka, ayaa ku daray liinta cuntooyinkiisa maalinlaha ah si uu uga hortago cudurka kansarka, isagoo sheegay inuu dareemayo firfircooni badan.
10. Kordhinta tamarta iyo firfircoonida
Fitamiin C-ga iyo antioxidants-ka liinta ayaa si toos ah u kordhiya tamarta jirka, waxayna kaa dhigaan mid firfircoon maalinta oo dhan. Liintu waxay caawisaa in jidhka laga saaro sunta iyo qashinka, taasoo keenta in tamarta jirka ay si dabiici ah u kordho.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Sidoo kale, liintu waxay dhiirrigelisaa shaqada neerfaha iyo muruqyada, taas oo muhiim u ah firfircoonida iyo dhaqdhaqaaqa. Cabbista biyo liin leh subaxii waxay kaa caawisaa inaad hesho bilow firfircoon oo maalinta ah, adigoo ka fogaada daalka iyo gaabiska.
Sida loo isticmaalo:
Ku bilow maalintaada koob biyo liin leh si aad u hesho tamar dheeraad ah. Waxaa sidoo kale wanaagsan in liinta lagu daro cabitaannada sida shaaha iyo casiirka kale.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
Tusaale Soomaali ah:
Sahra waxay cabtaa biyo liin leh subax kasta, taas oo ka caawisa inay shaqadeeda si firfircoon u qabato oo ay ka baxdo daalka.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
gunaanad
10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn Liintu waa miro aan caadi ahayn oo hodan ku ah nafaqooyin badan oo jidhka ka caawiya caafimaadkiisa guud iyo ka hortagga cudurrada halista ah. Faa’iidooyinkeeda caafimaad waxay ka muuqdaan dhinacyo badan sida xoojinta difaaca jirka, hagaajinta maqaarka, yareynta miisaanka, iyo xitaa ka hortagga cudurka kansarka. Waxa ay liintu sidoo kale ka caawisaa hagaajinta dheefshiidka, caafimaadka wadnaha, iyo kordhinta tamarta, taas oo ka dhigaysa mid miro oo dhamaystiran.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn Inaad liinta si joogto ah u isticmaasho ma aha oo kaliya inaad heli doonto dhadhan fiican iyo cabitaan caafimaad leh, balse sidoo kale waxaad si dabiici ah u ilaalin doontaa jirkaaga, taasoo kaa caawinaysa inaad ka fogaato cuduro badan oo halis ah. Dadka Soomaaliyeed ee isticmaala liinta maalin kasta ayaa dareema faa’iidooyin muuqda oo caafimaad oo ka caawinaya inay noqdaan kuwo firfircoon, caafimaad qaba, isla markaana leh maqaarka iyo timaha oo qurux badan.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn Marka, ha ka labalabeyn inaad liinta ku darto cunnooyinkaaga iyo cabitaanadaada si aad u hesho caafimaad iyo firfircooni joogto ah. Waa miro dabiici ah oo qiimo badan oo jidhkaaga ugu faa’iideeya qaabab aan tiro lahayn. Caafimaadkaaga ka dhig mudnaanta koowaad, hana iloobin awoodda weyn ee liinta.10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn10 Faaiido oo Liinta Ku Jirta oo Aanad Hore U Ogeyn
